Гiстарычная брама № 1 (21) 2003 г  Род Ляжэнскіх на Беларусі

Ród Łeżeńskich na Białorusi

Ród Łeżeńskich osiadły na Białorusi dopiero pod koniec XVIII wieku wywodzi swe korzenie z Polski centralnej, z Mazo­wsza. Obecnie, najmłodszy z rodziny 10 letni Błażej jest 21 udokumentowanym potomkiem rodu. Protoplastą /założycielem/ rodu był Jan Głowacz z Leżenic, wojewoda mazowiecki, rycerz króla Władysława Jagiełły, który poległ 12 sierpnia nad rzeką Worsklą na Ukrainie, kiedy to pod dowództwem księcia Witolda walczył z Tatarami.

Wśród znamienitszych członków tego rodu znaleźli się biskupi, opaci, sekretarze królewscy, wojewodowie i pułkownicy walczący w imię Rzeczyposolitej. Ponadto historia rodu odnotowuje ludzi zasłużonych w walkach o wolność i niepodległość w okresie uchwalenia Konstytucji 3 Maja, powstań narodowych, bojów w okre­sie II wojny światowej, powstań narodowych i powstania warszaw­skiego.Syn Jana Głowacza zabitego przez Tatarów również Jan Łeźeński a także wojewoda mazowiecki w dniu 31 grudnia w 1435 roku podpisał w Brześciu Kujawskim pokój z Krzyżakami, dzięki któremu Polska odzyskała miasto Nieszawę z przyległym okręgiem.

Последние владельцы Оранчиц Аделя и Павел Леженские с внуком Цезарием. 1938 г.

Trzech Łezeńskich było sekretarzami królewskimi: Władysława IV – Marian; Jana Kazimierza – Abraham oraz Jana III Sobieskiego – Mikołaj. Zmarły w 1675 roku Tomasz Leżeński był arcybiskupem gnieźnieńskim oraz biskupem chełmskim i łuckim. Wspomagał finansami kościelnymi króla Jana Kazimierza w jego walce ze Szwedami. Zaś w 1665 roku zapisał się w historii Polski zażegnując zbrojne starcie rokoszan Łubomirskiego ze zwolennikami króla doprowadzająć do ugody i pokoju. Był także opatem słynnego zakonu cystersów w Wąchocku, gdzie w kościele znajduje się jego nagrobek. Przez wiele lat piastował takżę stanowisko sekretarza królew­skiego.

W XVIII wieku Marcin Leżeński był szambelanem króla Stanisława Augusta Poniatowskiego. Posłował także na Sejm Czteroletni i był współtwórcą Konstytucji 3 Maja oraz założycielem Zgromadzenia Przyjaciół Konstytucji 3 Maja. Autor zachowanych do dziś broszur politycznych.

Najciekawszą jednak legendą podkreślaną w niektórych herbarzach (Balcer, Łaguna, Orgelbrand) jest pochodzenie Łeżeńs­kich od ostatniego z dynastii Piastów – króla Kazimierza Wielkie­go. Monarcha ten miał ze swą żydowską kochanką Esterą dwóch synów, których ochrzono. Ponoć przyjęto ich do potężnego wówczas rodu Nałęczów (Łeżeńscy pieczętują się herbem Nałecz) a Abraham z Nowego Dworu, syn Tomisława, na życzenie króla adoptował obu chłopców. Mieli to być Jan Głowacz, z Leżenic wspomniany wyżej wojewoda mazowiecki, poległy pod Worsklą, który dał początek rodowi Łeżeńs­kich i Niemierza z Nowego Dworu, który dał początek rodowi Zbąskich.

Павел Леженски.1938 г.

Do 1943 roku w majątku Orańczyce koło Linowej w pow. Prużana stał dworek szlachecki będący jednym z nielicznych zabytków drewnianego budownictwa na terenach Rzeczpospolitej Obojga Narodów, a później na ziemi Białoruskiej. Za króla Zygmunta Augusta Orańscy założyli tu majątek ziemski i w 1560 roku wybudowali dworek modrzewiowy na ceglanej podmurówce. Od ich nazwiska miejscowość przyjęła nazwę Orańczyce. Drogą spadkową dwór i majątek odziedziczyli Iżyccy. Z kolei ich spadkobierczyni panna Deramer przejęła dobra ziemskie i wraz z dworem wniosła w posagu Ignacemu Leżeńskiemu, oficerowi powstania kościuszkowskiego. Jego portret z roku 1792 w mundurze porucznika gwardii pieszej litewskiej wisiał w Orańczycach do 1939. Został zniszczony wraz z wyposażeniem dworu przez bolszewików we wrześniu-październiku 1939 roku. Grób Józefy z Deramerów Łeżeńskiej (1776-1852) znajduje się do dziś na cmentarzu katolickim w Prużanie.Po Ignacym Leżeńskim właścicielami majątku i dworu w Orańczycach byli: Ferdynand Leżeński (1794-1858) – grób na cmentarzu w Prużanie, Bolesław Leżeński (zm. 1917) i Paweł Leżeński (1880-1945), ostatni właściciel Orańczyc. Jego synem był Jerzy (1906-1944) – prawnik i publicysta, żołnierz ZWZ-AK rozstrzelany przez Niemców w Warszawie, wnukiem Cezary ur. 1930, pisarz, autor 30 powieści i książek, Kanclerz Międzynarodowej Kapituły Orderu Uśmiechu, zamieszkały w Warszawie.

Dwór w Orańczycach był prostokątny i liczył 8 pokoi. W wieku XIX rozbudowany o kuchnię z trzema pokojami. Dom miał rozmiary 7 na 20 metrów, był kryty gontem. Ganek podtrzymywały cztery potężne, murowane kolumny. Z tyłu dworu znajdowała się obszerna, otwarta weranda. Cały był zbudowany z bali modrzewiowych znakomicie zachowanych. Paweł Leżeński opowiadał, że w czasach jego dzieciństwa tj. w końcu XIX wieku, kiedy szalowano zewnętrzne ściany deskami, gwoździe wbijane w modrzewiowe bale powodowały wyciekanie żywicy.

Sufit w jadalni podtrzymywały grube, drewniane belki, które wraz z pułapem wygięte były ku dołowi. Według przekazu rodzinnego, podczas wojen szwedzkich ukryto na strychu worki ze zbożem, aby uchronić je przed grabieżą. Ciężar ten spowodował trwałe wygięcie belek. Dwór w dobrze zachowanym stanie stał do 1943 roku, kiedy to został podpalony przez oddział partyzancki AK pod dowództwem kpt. Wojciecha Zbiluta ps. “Jur” w trakcie dramatycznego starcia z oddziałem niemiecki. Wtedy spłonął doszczętnie.

Dwór otaczał park o wymiarach 200 na 300 metrów ze starodrzewem, sadem, stawami rybnymi, plażą nad strumykiem (dziś zasypanym) oraz dwiema krzyżującymi się alejami obsadzonymi leszczyną tworzącą zielone tunele.

Cezary Łeżeńs­ki

Continue reading →